WASHINGTON: Çin’in şüphelenilen gözetleme balonu 28 Ocak’ta Alaska’nın Aleut Adaları’nın kuzeyindeki ABD hava sahası üzerinden ilk kez geçtiğinde, ABD’li yetkililer balonun seyrek nüfuslu bölgelerde kuzey yörüngesinde seyahat etmeye devam etme şansının yüksek olduğuna inandılar.
Ancak iki gün sonra balon beklenmedik bir şey yaptı: Yavaşladı, neredeyse Kanada üzerinde geziniyordu. Yetkililer, daha sonra rotasını tersine çevirdi ve sonunda ABD’nin Idaho eyaletini devralacak yeni bir yörüngede güneye yöneldi.
İsminin açıklanmaması koşuluyla konuşan bir ABD’li yetkili, “İşte o zaman bunun farklı olduğunu anladık” dedi.
Yetkililer, Çin casus balonlarının geçmişte ABD topraklarına girdiğini, ancak manevra ve ABD’nin hassas bölgelerine doğru yönlenme şeklinin Kuzey Amerika Hava-Uzay Savunma Komutanlığı (NORAD) arasında alarma neden olduğunu söyledi.
Amerika Birleşik Devletleri, Idaho’ya komşu bir eyalet olan Montana’da bir askeri üs ve nükleer füze siloları işletiyor.
Çin balonunun ortaya çıkışı ABD’de siyasi bir kargaşaya neden oldu ve üst düzey ABD’li diplomat Antony Blinken’in her iki ülkenin de sallanan ilişkilerini istikrara kavuşturacağını umduğu 5-6 Şubat tarihlerinde Pekin’e yapacağı geziyi iptal etmesine neden oldu.
Başkan Joe Biden Salı günü, büyüyen – ancak hala açıklanmayan – krizle başa çıkmak için askeri seçenekler istedi.
Askeri yetkililer, Çarşamba günü Montana üzerinden uçarken balonu düşürmek için bir plan geliştirdi.
Planlama o kadar ileri gitti ki, Biden’ın balonun düşürülmesi emrini vermesi durumunda ordu F-22 savaş uçaklarını seferber ederken, Billings havaalanı yakın hava sahasını temizlemek için Çarşamba günü yeri durdurdu.
Üst düzey bir ABD savunma yetkilisi Perşembe günü gazetecilere verdiği demeçte, “Alınan koruyucu önlemlere rağmen, askeri komutanlarımızın değerlendirmesi, riski yeterince düşük tutmadığımız yönündeydi, bu nedenle atış yapmadık.”
İsminin açıklanmaması koşuluyla konuşan başka bir ABD askeri yetkilisi, enkazın en az 7 millik bir yarıçap içine düşerek Amerikalılar için ölümcül bir risk oluşturduğunu ve potansiyel olarak altyapıya zarar verdiğini söyledi.
Yetkililer, bunun yerine en iyi ve en güvenli seçeneğin balonu suyun üzerine indirmek olduğu sonucuna vardılar; bu, ABD istihbaratının çalışma için Çin ekipmanını kurtarmasına da yardımcı olabilecek bir hareket.
Balon manevraları
ABD hükümeti, Çin balonunun hangi bölgeleri incelediğini söylemeyi reddetti. 150 kıtalararası balistik füze silosunu denetleyen Montana’daki Malmstrom Hava Kuvvetleri Üssü ve nükleer kuvvetleri yöneten ABD Stratejik Komutanlığına ev sahipliği yapan Nebraska’daki Offutt Hava Kuvvetleri Üssü de dahil olmak üzere hassas ABD üslerinin yakınında seyahat ediyor gibi görünüyordu.
Ayrıca, Hava Kuvvetlerinin B-2 bombardıman uçağını çalıştıran Missouri’deki Whiteman Hava Kuvvetleri Üssü üzerinde yüzdüğü görüldü.
İsminin açıklanmaması koşuluyla konuşan ABD’li bir yetkili, balonun belirli bölgelerde rüzgarda asılı kalabileceğini söyledi.
Yetkili, “Bunu yaptığını gördük. Belirli yerlerde asılı kaldı. Sağa sola gitti. Jet akımında manevra yaptığını gördük. Bu şekilde çalıştı” diyen yetkili, uçağın pervaneleri ve dümenleri olduğunu da sözlerine ekledi.
Çin, balonun meteoroloji ve diğer amaçlar için kullanılan sivil bir araç olduğunu ve ABD hava sahasına “tamamen tesadüfen” girdiğini söyledi.
Üst düzey bir hükümet yetkilisi, Çarşamba günü ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Bakan Yardımcısı Wendy Sherman’ın Çin büyükelçiliğinden üst düzey yetkililerle “bir dizi güçlü mesaj” iletmek üzere bir araya geldiklerini söyledi.
Biden, ekibini siteleri Çin’in hassas bilgi toplamasından korumaları için yönlendirmişti, NORAD ise balonun Amerika Birleşik Devletleri anakarasındaki hareketlerini takip ediyordu.
Amerika Birleşik Devletleri ayrıca nasıl çalıştığı da dahil olmak üzere balonun kendisi hakkında bilgi toplamaya başladı.
Bir hükümet yetkilisi, balonun yolu boyunca görüldükten ve halkın öfkesinin artmasından sonra, Blinken Perşembe günü Çin gezisini resmi olarak ertelemeye karar verdi. Cuma günü Pentagon, balonun birkaç gün daha Amerika Birleşik Devletleri üzerinde uçmaya devam etmesini beklediğini söyledi.
Kapattedarikli
Ancak bu halka açık açıklamalardan sonra balon hızlanmaya başladı ve Güney Carolina kıyılarına doğru ilerledi. Yetkililer, bu ivmenin ne kadarının jet akımından veya balonun kendi kontrollerinin kullanılmasından kaynaklandığının net olmadığını söylediler.
Biden, görevi koordine etmek için 24 saat askeri hazırlıklar yapmak üzere Wilmington, Delaware’deyken Cuma gecesi balonu düşürme planını onayladı.
NASA, enkaz alanını balonun yörüngesine, hava durumuna ve sensörlerin tahmini “yüküne” ve denizde ve havada ortaya çıkan bir ABD askeri operasyonuna dayalı olarak analiz etti ve değerlendirdi.
Çin balonunu düşürme görevine çok sayıda savaş uçağı ve tanker katıldı, ancak yalnızca biri – Virginia’daki Langley Hava Kuvvetleri Üssü’nden bir F-22 savaş uçağı – 14:39’da (1939 GMT) ateş etti. tek AIM-9X Sidewinder füzesi.
60.000 ila 65.000 fit (18-20 km) arasında gezinirken balonu deldi ve yük denize düştü. Enkaz alanı, tahmin edildiği gibi yaklaşık yedi mil boyunca uzanıyordu, ancak çoğu, yalnızca 45 fit derinlikte, nispeten sığ suya indi.
Bir askeri yetkili, Atlantik Okyanusu kurtarma operasyonu hakkında “Bu aslında işi oldukça kolaylaştıracak” dedi.
Görev tamamlandığında, ABD hükümeti Çin’e haber verirken Dışişleri Bakanlığı da ABD müttefiklerine haber verdi.
Çin, Amerika’nın “açıkça aşırı tepki gösterdiğini” söyleyerek hareketi kınadı.