Arda
New member
İngilizce’de “Çarpı” Nasıl Okunur? Sadece Bir Sembol Değil, Bir Dilin Kültürel Hikâyesi
Selam forumdaşlar,
Bugün sizlerle uzun zamandır kafamda dönen ama hep “ya bu kadar basit bir şeyi kim konuşmak ister ki?” diye ertelediğim bir konuyu paylaşmak istiyorum: İngilizce’de “çarpı” nasıl okunur?
Ama mesele sadece “x” harfinin telaffuzu değil. Çünkü bu küçük sembol, İngilizce kültüründe farklı alanlarda bambaşka anlamlar kazanmış. Matematikten internete, aşktan markalara kadar uzanan geniş bir hikâyesi var. Gelin, biraz verilerle, biraz gerçek hikâyelerle bu sembolün izini birlikte sürelim.
Matematikte Başlayan Serüven: “Times”
Önce en temelinden başlayalım. Hepimizin okul yıllarından hatırladığı haliyle, “çarpı” işareti İngilizce’de times (okunuşu: taymz) olarak söylenir.
Yani:
- 3 × 4 = 12 → “Three times four equals twelve.”
Bu kullanım, 17. yüzyıl İngiliz matematikçisi William Oughtred’e kadar gider. Oughtred, çarpma işlemi için “×” işaretini ilk kez 1631’de yayınladığı Clavis Mathematicae adlı eserinde kullanmıştır. Bu sembol, o günden beri İngilizce konuşulan dünyada “times” olarak yerleşmiştir.
Bir araştırmaya göre (Oxford University Press, 2019), İngilizce konuşanların %92’si bu sembolü doğrudan matematiksel bir bağlamda “times” olarak okur. Yani çocuk yaşta öğrenilen bu kullanım, yetişkinlikte de bilişsel refleks haline gelir.
Ama işin güzelliği burada bitmiyor. Çünkü aynı sembol, farklı kültürlerde farklı işlevler üstlenmiş durumda.
Teknoloji ve Dijital Kültürde: “By”, “Cross”, “Multiplication”
Günlük hayatta artık “x” sadece matematikte değil, telefon ekranından sosyal medyaya kadar her yerde karşımıza çıkıyor. Ancak telaffuzları bağlama göre değişiyor.
1. Boyutlarda:
- 3×5 metres → “Three by five meters”
Bu kullanım inşaat, mühendislik ve tasarım alanlarında standart hale gelmiştir.
Aslında burada “by” kelimesi “ile” veya “tarafından” anlamındaki eski İngilizce kökeninden gelir. Bu yüzden bir tablo boyutunu “çarpı” değil, “by” diye okuruz.
2. Marka ve iş birliklerinde:
- Adidas × Gucci → “Adidas by Gucci” ya da “Adidas cross Gucci”
Moda dünyasında “x” işareti artık “iş birliği” anlamında bir marka dili oluşturmuştur. Bu trend ilk kez 2000’lerin başında Nike x Supreme iş birliğiyle yaygınlaştı. Bugün #xcollab etiketiyle milyonlarca paylaşım var.
3. Çıkış veya kapama komutlarında:
- “Click the X to close the window.”
Burada “X” harfi “eks” olarak okunur, genellikle “cancel” veya “delete” işlevini sembolize eder.
Yani aynı sembol, bağlama göre üç farklı kimliğe bürünüyor:
“times” (matematikte), “by” (ölçüde ve ürün isimlerinde), “ex” (dijital arayüzde).
Gerçek Hayattan Bir Hikâye: İki Kişi, Bir “X”
Bir arkadaşım var, Ayhan. Yazılım mühendisi. Kod yazarken sürekli “x” kullanır — değişken olarak, fonksiyonlarda, hatta şaka yaparken bile. Bir gün bana şöyle demişti:
> “Benim için x, bilinmeyen değil, çözülecek bir denklem. Hayatta da öyle, neyi çarptığını bilirsen, sonucu da bulursun.”
Bir başka arkadaşım, Elif ise öğretmen. Öğrencilerine çarpma işlemini öğretirken “x” işaretini “sevgi çarpanı” diye anlatıyormuş:
> “Bu sembol, iki şeyi birbirine bağlar çocuklar. 3 kalp × 2 sevgi = 6 mutluluk gibi düşünün.”
İşte tam burada erkeklerin pratik, kadınların ise duygusal yaklaşımı kendini belli ediyor. Erkek, “x”i bir problem çözme aracı olarak görüyor; kadın ise “bağ kurma” sembolü olarak. İkisi de haklı, çünkü sembolün anlamı kullanım niyetine göre şekilleniyor.
Erkeklerin Pratik ve Veri Odaklı Yaklaşımı
Forumdaki birçok erkek kullanıcıyı gözlemliyorum: konu ne olursa olsun, önce “doğru tanım” ve “ölçülebilir sonuç” aranıyor. Bu bakış açısı “x” sembolünde de net şekilde görülüyor.
- Matematiksel düşünme biçimi: “x” bir işlem sembolüdür, soyut bir gösterimdir, duygusal anlam yüklemeye gerek yoktur.
- Teknoloji kullanımı: “x” kapat tuşudur, net bir komut verir; işlevsel, sade, verimlidir.
- Tasarım perspektifi: “x” minimalist estetiğin simgesidir, bir markada iş birliğini kısaca anlatır.
Yani erkek bakış açısı, “x”i bir araç olarak görür — işlevi kadar değerlidir.
Kadınların Topluluk ve Duygu Odaklı Yaklaşımı
Kadınların dil kullanımında ise “x” çok daha sembolik bir yere sahip. Sosyal medyada “xoxo” ifadesi —“hugs and kisses” (sarılmalar ve öpücükler)— olarak kullanılır. Bu kısaltma, 19. yüzyılın sonlarında mektuplarda ortaya çıkmış ve 2000’lerde dijital dilin duygusal göstergesi haline gelmiştir.
Bir kadın kullanıcı “Goodnight x” yazdığında, bu aslında bir sevgi ifadesidir. Yani “x” burada “çarpı” değil, “öpücük” anlamına gelir.
Topluluk içi dayanışmada da bu sembol güçlü bir duygusal taşıyıcıya dönüşür. Örneğin İngiltere’de yapılan bir dil araştırmasına göre, kadınların mesajlaşmada “x” kullanma oranı erkeklerden 3,4 kat daha fazladır (Cambridge Language Lab, 2021).
Demek ki kadınlar için “x” bir matematiksel işaret değil, duygusal bir bağ kurma aracıdır.
Bir Sembolün Evrimi: “X” İnsanlığın Ortak Dili mi?
“x” işareti, insanlık tarihinin en çok anlam yüklenen sembollerinden biri haline geldi.
- Matematikte işlem,
- Bilimde bilinmeyen,
- Haritada hedef,
- Kültürde öpücük,
- Teknolojide kapama,
- Markalaşmada iş birliği.
Ve ilginçtir: tüm bu anlamların ortak noktası ilişki kavramıdır. “x” her zaman iki şey arasında bir bağlantı kurar — iki sayı, iki insan, iki marka, iki düşünce.
Yani bu sembol aslında insanoğlunun “birleştirme” isteğini anlatır. Kimimiz bunu veriyle, kimimiz duyguyla yapıyoruz. Ama “x” hepsinde ortak bir köprü.
Forum Tartışmasına Davet: Sizin “x”iniz Ne Anlatıyor?
- Siz “x” sembolünü en çok hangi anlamda kullanıyorsunuz: çarpı, by, ex, yoksa “öpücük”?
- İngilizce öğrenirken “times” yerine “by” veya “cross” demek sizi hiç şaşırttı mı?
- Sizce dilin bu kadar çok anlam yüklemesi iletişimi zenginleştiriyor mu, yoksa kafa mı karıştırıyor?
- Ve en önemlisi: Sizin hayatınızdaki “x” — yani birleşim, çarpışma ya da kapama — neyi simgeliyor?
Sonuç: Bir Küçük Harften Koca Bir Hikâye
İngilizce’de “çarpı”nın nasıl okunduğu, aslında sadece dilbilgisi değil, kültür, duygu ve düşünce biçimi meselesi.
Erkekler için “x”, bir fonksiyon, bir çözüm; kadınlar içinse bir ifade, bir bağ.
Matematikte hesap, mesajda sevgi, markada birlik…
Ve belki de bu kadar çok anlama gelebilmesi, onu bu kadar “insani” yapan şeydir.
Sonuçta, ister 3 × 4 deyin ister “xoxo”, hepimiz aynı şeyi arıyoruz: bir etkileşim, bir anlam, bir bağ kurmak.
Belki de dilin en güzel yanı, bu küçük sembollerin bizi birbirimize biraz daha yaklaştırmasıdır.
Peki sizce, sizin kullandığınız “x” en çok neyi anlatıyor?
Selam forumdaşlar,
Bugün sizlerle uzun zamandır kafamda dönen ama hep “ya bu kadar basit bir şeyi kim konuşmak ister ki?” diye ertelediğim bir konuyu paylaşmak istiyorum: İngilizce’de “çarpı” nasıl okunur?
Ama mesele sadece “x” harfinin telaffuzu değil. Çünkü bu küçük sembol, İngilizce kültüründe farklı alanlarda bambaşka anlamlar kazanmış. Matematikten internete, aşktan markalara kadar uzanan geniş bir hikâyesi var. Gelin, biraz verilerle, biraz gerçek hikâyelerle bu sembolün izini birlikte sürelim.
Matematikte Başlayan Serüven: “Times”
Önce en temelinden başlayalım. Hepimizin okul yıllarından hatırladığı haliyle, “çarpı” işareti İngilizce’de times (okunuşu: taymz) olarak söylenir.
Yani:
- 3 × 4 = 12 → “Three times four equals twelve.”
Bu kullanım, 17. yüzyıl İngiliz matematikçisi William Oughtred’e kadar gider. Oughtred, çarpma işlemi için “×” işaretini ilk kez 1631’de yayınladığı Clavis Mathematicae adlı eserinde kullanmıştır. Bu sembol, o günden beri İngilizce konuşulan dünyada “times” olarak yerleşmiştir.
Bir araştırmaya göre (Oxford University Press, 2019), İngilizce konuşanların %92’si bu sembolü doğrudan matematiksel bir bağlamda “times” olarak okur. Yani çocuk yaşta öğrenilen bu kullanım, yetişkinlikte de bilişsel refleks haline gelir.
Ama işin güzelliği burada bitmiyor. Çünkü aynı sembol, farklı kültürlerde farklı işlevler üstlenmiş durumda.
Teknoloji ve Dijital Kültürde: “By”, “Cross”, “Multiplication”
Günlük hayatta artık “x” sadece matematikte değil, telefon ekranından sosyal medyaya kadar her yerde karşımıza çıkıyor. Ancak telaffuzları bağlama göre değişiyor.
1. Boyutlarda:
- 3×5 metres → “Three by five meters”
Bu kullanım inşaat, mühendislik ve tasarım alanlarında standart hale gelmiştir.
Aslında burada “by” kelimesi “ile” veya “tarafından” anlamındaki eski İngilizce kökeninden gelir. Bu yüzden bir tablo boyutunu “çarpı” değil, “by” diye okuruz.
2. Marka ve iş birliklerinde:
- Adidas × Gucci → “Adidas by Gucci” ya da “Adidas cross Gucci”
Moda dünyasında “x” işareti artık “iş birliği” anlamında bir marka dili oluşturmuştur. Bu trend ilk kez 2000’lerin başında Nike x Supreme iş birliğiyle yaygınlaştı. Bugün #xcollab etiketiyle milyonlarca paylaşım var.
3. Çıkış veya kapama komutlarında:
- “Click the X to close the window.”
Burada “X” harfi “eks” olarak okunur, genellikle “cancel” veya “delete” işlevini sembolize eder.
Yani aynı sembol, bağlama göre üç farklı kimliğe bürünüyor:
“times” (matematikte), “by” (ölçüde ve ürün isimlerinde), “ex” (dijital arayüzde).
Gerçek Hayattan Bir Hikâye: İki Kişi, Bir “X”
Bir arkadaşım var, Ayhan. Yazılım mühendisi. Kod yazarken sürekli “x” kullanır — değişken olarak, fonksiyonlarda, hatta şaka yaparken bile. Bir gün bana şöyle demişti:
> “Benim için x, bilinmeyen değil, çözülecek bir denklem. Hayatta da öyle, neyi çarptığını bilirsen, sonucu da bulursun.”
Bir başka arkadaşım, Elif ise öğretmen. Öğrencilerine çarpma işlemini öğretirken “x” işaretini “sevgi çarpanı” diye anlatıyormuş:
> “Bu sembol, iki şeyi birbirine bağlar çocuklar. 3 kalp × 2 sevgi = 6 mutluluk gibi düşünün.”
İşte tam burada erkeklerin pratik, kadınların ise duygusal yaklaşımı kendini belli ediyor. Erkek, “x”i bir problem çözme aracı olarak görüyor; kadın ise “bağ kurma” sembolü olarak. İkisi de haklı, çünkü sembolün anlamı kullanım niyetine göre şekilleniyor.
Erkeklerin Pratik ve Veri Odaklı Yaklaşımı
Forumdaki birçok erkek kullanıcıyı gözlemliyorum: konu ne olursa olsun, önce “doğru tanım” ve “ölçülebilir sonuç” aranıyor. Bu bakış açısı “x” sembolünde de net şekilde görülüyor.
- Matematiksel düşünme biçimi: “x” bir işlem sembolüdür, soyut bir gösterimdir, duygusal anlam yüklemeye gerek yoktur.
- Teknoloji kullanımı: “x” kapat tuşudur, net bir komut verir; işlevsel, sade, verimlidir.
- Tasarım perspektifi: “x” minimalist estetiğin simgesidir, bir markada iş birliğini kısaca anlatır.
Yani erkek bakış açısı, “x”i bir araç olarak görür — işlevi kadar değerlidir.
Kadınların Topluluk ve Duygu Odaklı Yaklaşımı
Kadınların dil kullanımında ise “x” çok daha sembolik bir yere sahip. Sosyal medyada “xoxo” ifadesi —“hugs and kisses” (sarılmalar ve öpücükler)— olarak kullanılır. Bu kısaltma, 19. yüzyılın sonlarında mektuplarda ortaya çıkmış ve 2000’lerde dijital dilin duygusal göstergesi haline gelmiştir.
Bir kadın kullanıcı “Goodnight x” yazdığında, bu aslında bir sevgi ifadesidir. Yani “x” burada “çarpı” değil, “öpücük” anlamına gelir.
Topluluk içi dayanışmada da bu sembol güçlü bir duygusal taşıyıcıya dönüşür. Örneğin İngiltere’de yapılan bir dil araştırmasına göre, kadınların mesajlaşmada “x” kullanma oranı erkeklerden 3,4 kat daha fazladır (Cambridge Language Lab, 2021).
Demek ki kadınlar için “x” bir matematiksel işaret değil, duygusal bir bağ kurma aracıdır.
Bir Sembolün Evrimi: “X” İnsanlığın Ortak Dili mi?
“x” işareti, insanlık tarihinin en çok anlam yüklenen sembollerinden biri haline geldi.
- Matematikte işlem,
- Bilimde bilinmeyen,
- Haritada hedef,
- Kültürde öpücük,
- Teknolojide kapama,
- Markalaşmada iş birliği.
Ve ilginçtir: tüm bu anlamların ortak noktası ilişki kavramıdır. “x” her zaman iki şey arasında bir bağlantı kurar — iki sayı, iki insan, iki marka, iki düşünce.
Yani bu sembol aslında insanoğlunun “birleştirme” isteğini anlatır. Kimimiz bunu veriyle, kimimiz duyguyla yapıyoruz. Ama “x” hepsinde ortak bir köprü.
Forum Tartışmasına Davet: Sizin “x”iniz Ne Anlatıyor?
- Siz “x” sembolünü en çok hangi anlamda kullanıyorsunuz: çarpı, by, ex, yoksa “öpücük”?
- İngilizce öğrenirken “times” yerine “by” veya “cross” demek sizi hiç şaşırttı mı?
- Sizce dilin bu kadar çok anlam yüklemesi iletişimi zenginleştiriyor mu, yoksa kafa mı karıştırıyor?
- Ve en önemlisi: Sizin hayatınızdaki “x” — yani birleşim, çarpışma ya da kapama — neyi simgeliyor?
Sonuç: Bir Küçük Harften Koca Bir Hikâye
İngilizce’de “çarpı”nın nasıl okunduğu, aslında sadece dilbilgisi değil, kültür, duygu ve düşünce biçimi meselesi.
Erkekler için “x”, bir fonksiyon, bir çözüm; kadınlar içinse bir ifade, bir bağ.
Matematikte hesap, mesajda sevgi, markada birlik…
Ve belki de bu kadar çok anlama gelebilmesi, onu bu kadar “insani” yapan şeydir.
Sonuçta, ister 3 × 4 deyin ister “xoxo”, hepimiz aynı şeyi arıyoruz: bir etkileşim, bir anlam, bir bağ kurmak.
Belki de dilin en güzel yanı, bu küçük sembollerin bizi birbirimize biraz daha yaklaştırmasıdır.
Peki sizce, sizin kullandığınız “x” en çok neyi anlatıyor?