PARIS: Tayvan’dan yarı iletkenlere kadar pek çok konuda anlaşmazlığa düşen ABD ve Çin, o zamandan beri ilişkilerin hızla arttığını gördü Washington ABD üzerinde uçan şüpheli bir Çin casus balonunu düşürdü.
Anlaşmazlıklarına genel bir bakış:
Pekin, ABD ve Kanada üzerinde bir hafta uçtuktan sonra 4 Şubat 2023’te düşürülen balonun hatalı bir hava durumu izleme cihazı olduğunda ısrar ediyor. ABD’yi Çin’e kendi balonlarını göndermekle suçladı, Washington bunu yalanladı.
Olay, Dışişleri Bakanı Antony Blinken’in ilişkileri düzeltmek için bir fırsat olarak müjdelenen Pekin ziyaretini ertelemesine neden oldu.
Pekin, ABD Başkanı Joe Biden’ın kendi kendini yöneten Tayvan’ı savunmasına, özellikle de ilk kez Ekim 2021’de Çin’in saldırısına uğraması halinde Washington’un adayı askeri olarak savunacağını söylemesinden sonra öfkelendi.
2022’de geri adım attı ve Washington’un “Tek Çin” politikasını sürdürdüğünü söyledi.
Ağustos 2022’de Meclis Başkanı Nancy Pelosi Tayvan’ı ziyaret ettikten sonra gerilim yeniden yükseldi.
Buna cevaben Pekin, ada çevresinde benzeri görülmemiş askeri tatbikatlar düzenledi.
Dünya meselelerinde tarafsızlık politikası izlediğini iddia eden Pekin, ABD’nin müttefiki Moskova’yı Ukrayna’daki savaş nedeniyle alenen kınama çağrılarını reddetti.
Şubat ayında Blinken, Pekin’i Rusya’yı silahlandırmak istemekle suçladı. Pekin iddiayı “yanlış” olarak reddetti.
Washington ayrıca, geri çekilen devletin yakında yedinci nükleer denemesini yapacağından korkarak Çin’in Kuzey Kore’yi dizginlemesini istiyor.
Hem Rusya hem de Kuzey Kore’nin uzun süredir müttefiki ve ekonomik velinimeti olan Çin, Washington’un Pyongyang’a yönelik daha sert BM yaptırımları çağrısını veto etti.
Covid-19 salgınının nereden geldiği sorusu, virüsün Çin’de ilk kez 2020’nin başlarında ortaya çıkmasından bu yana Washington ile Pekin arasında bir söz savaşına konu oldu.
Eski ABD Başkanı Donald Trump, Şubat 2023’te FBI başkanı Christopher Wray tarafından tekrarlanan bir teoriye göre, virüsün Vuhan’daki bir laboratuvardan yanlışlıkla sızdığını iddia etti.
Pekin iddiayı şiddetle reddetti.
Biden, Trump’tan daha ölçülü olmakla birlikte Pekin’i Covid’in kökenleri hakkında önemli bilgileri saklamakla suçladı.
Dünyanın ilk (ABD) ve ikinci (Çin) ekonomileri, yarı iletken pazarının kontrolü için şiddetli bir savaşa giriyor.
Tayvan, akıllı telefonlar ve arabalardan füzelere kadar her şeyde kullanılan çiplerin dünyadaki üretiminin yaklaşık yüzde 50’sini oluşturuyor.
Washington, Çin’in askeri uygulamalarla üst düzey çipler satın alma ve üretme kabiliyetini sınırlamak için adımlar attı.
Çin, kısıtlamalar nedeniyle ABD’yi Dünya Ticaret Örgütü’ne taşıdı.
Washington, 2021’de Çin’in Uygur Sincan’ın kuzeybatı bölgesindeki azınlık, Pekin tarafından reddedilen bir suçlama olan “soykırım” anlamına geliyor.
Pekin, insan hakları grupları tarafından bir milyondan fazla Uygur ve diğer Müslüman azınlığı kamplarda tutmakla suçlanıyor.
Haziran 2022’de Amerika Birleşik Devletleri, insan hakları gruplarının kamplarda zorunlu çalıştırma olduğunu söylediği şey nedeniyle Pekin’i cezalandırmak için Sincan’dan yapılan ithalatın çoğunu yasakladı. Pekin iddiaları reddediyor.
Washington ve Pekin, kaynak zengini Güney Çin Denizi konusunda da anlaşamıyorlar.
Pekin denizin neredeyse tamamı üzerinde egemenlik iddiasında bulunurken, Filipinler, Vietnam, Malezya ve Brunei de denizin bir kısmına sahip olduklarını söylüyor.
Pekin, iddiaların yasal dayanağı olmadığı yönündeki uluslararası mahkeme kararını görmezden geliyor.
Ocak 2023’te Biden, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Hong Kong sakinlerinin vizelerinin ötesinde kalmalarına izin veren bir programın iki yıllık uzatılması emrini verdi.
Biden, Çin hükümetinin “Hong Kong’un özerkliğine saldırısı” olarak tanımladığı şeyi ve bölgenin demokratik kurumlarını baltalamasını özetledi.